Troednodyn

Bues yn dilyn – ac yn gwrthwynebu – y cynllun ffaeledig i godi trac rasio ym mlaenau’r cymoedd ers amser hir, ond digon yw dweud bod gwanc ac anghymwysder y datblygwyr eu hunain wedi cael effaith andwyol ar y prosiect.

Sôn ydw i fan hyn am ymddygiad staff Cyfoeth Naturiol Cymru adeg ymyrraeth Alun Davies – Gweinidog Amgylchedd ar y pryd – â’r prosiect.

Yn adroddiad Derek Jones i’r cyhuddiadau yn erbyn Alun Davies, adroddir:

Assurances have however been given by officers of NRW that they considered Mr Davies had indeed approached them in his capacity as an AM [rather than as a Minister].

Ond mewn ebost o 14 Mehefin 2013 gan Graham Hillier (oedd yn rheoli ymateb Cyfoeth Naturiol Cymru i’r prosiect ar y pryd), gwelwn:

I need to confirm the meeting with the Minister [to discuss the Circuit of Wales case] asap.

A wedyn, yn hwyrach yr un diwrnod:

I’m sure we’ll be asked to withdraw our objection

… sef yn union, wrth gwrs, yr hyn a ddigywddodd.

Mewn ebost o 17 Mehefin 2013, mae Graham Hillier yn cyfeirio at yr un cyfarfod gan ddweud:

… and I thought it was to be in Ty Cambria (email to Minister attached for ref.)

Y cwestiwn sydd gennyf yw: pwy mynodd – yn anwir – wrth Derek Jones mai Alun Davies AC yn hytrach nac Alun Davies Gweinidog wnaeth swyddogion cwrdd â?

Mae’n glir iawn o’r dystiolaeth fod pennaeth y prosiect ar ran Cyfoeth Naturiol Cymru yn credu ei fod yn delio â’r Gweinidog.

Cylchffordd Rasio Blaenau Gwent – Beth Sydd  ChNC i’w Guddio?

Oes rhagor o gyfrinachau i ddod o du Cyfoeth Naturiol Cymru?

Dwi wedi chwilota ym mhob agenda, a chofnodion pob cyfarfod Bwrdd Cyfoeth Naturiol Cymru. Does ‘na ddim sôn am Cylchffordd Rasio Blaenau Gwent. A hwn, er yr holl broblemau amlwg mae safbwynt Cyfoeth Naturiol Cymru wedi achosi i’w hun. Os byddwch yn chwilio am drafodaeth ar lefel Bwrdd y sefydliad, byddwch yn dod i’r casgliad mai pwnc ymylol, dibwys ydy’r Cylchffordd.

Ond nid dyna’r gwirionedd. Oherwydd er nad oes ‘na’r un sôn am y datblygiad dadleuol hwn ar gyfyl cofnodion cyfarfodydd Bwrdd Cyfoeth Naturiol Cymru, dydy hynny ddim yn gyfystyr â diffyg trafodaeth.

Oherwydd mae papur tair tudalen yn bodoli, sydd wedi’i ddisgrifio fel papur “to the Board: Circuit of Wales update 2 September 2013”.

Mae’r papur yma yn ddadlennol. Mae’n disgrifio:

Background… the scheme brings with it significant environmental impact relevant to NRW’s remit.

Loss of peat soils and climate change impact. The proposal would result in the significant disturbance / loss of peat and peaty soils (potentially over 700,000 cubic metres)…  This loss of peat has implications for carbon sequestration, releases of carbon dioxide to the atmosphere and ecosystem goods and services such as water retention and filtering. On current available information, the proposed payback time of carbon mitigation measures is up to 89 years.

Landscape. NRW considers that the impacts up the Brecon Beacons National Park have been under estimated and not addressed at the outline stage. The Environmental Statement acknowledges that 3 viewpoints within the BBNP would experience a significant effect on visual amenity, as well as the tranquillity aspects of the National Park and noise for residents.

Biodiversity loss. The proposal would result in the loss of over 230 ha of Biodiversity habitat including priority Biodiversity Action Plan habitats. To compensate for the loss of habitats, mitigation land has been identified on an area of c250ha of moorland adjoining the application site. It is proposed that this area be managed to improve the quality of existing habitat. This was offered prior to the determination by Blaenau Gwent but considered insufficient by NRW since it did not adequately compensate for the direct loss of habitat.

Loss of watercourses. All the existing watercourses within the main development footprint would be lost or culverted. The applicant was asked to make provision to seek to avoid/mitigate or compensate for the loss of watercourse and seasonal ponds, including assurances for the long term protection and maintenance of the existing watercourses/seasons ponds and the landscape around them. To date no direct mitigation or compensatory measures have been considered either on or off site for the loss of watercourses.

Groundwater.  Details of the level of groundwater have not been provided in the ES or its addendum. NRW objected due to lack of information and stated that this information should be provided and assessed prior to determination of the application. This information is required to assess the impact of a proposed petrol filling station and location of associated fuel tanks. The application site impinges on on a local potable water supply catchment and Dwr Cymru have raised concerns of the risk that the proposed development would bring to the contamination of drinking water supplies.

Common land. The 340 hectares of the proposal would be de-registered as Common Land. NRW is concerned that the future implications for future grazing on the adjacent areas of the common have not been fully considered, in particular the implications for future grazing on the heath communities that form part of the Mynydd Llangatwg Special Area of Conservation.

Dim byd syfrdanol am hynny; fel y mae’r papur ei hun yn amlygu, mae Cylchffordd Rasio Blaenau Gwent yn:

“tynnu sylw cyfryngau lleol a chenedlaethol. Mae CNC yn rhoi gwybodaeth i’r cyfryngau ond yn gyffredinol wedi gwrthod cyfweliadau”

Ond y ffaith yw bod yr holl broblemau a nodir uchod yn cael eu rhestru ar ôl i Gyfoeth Naturiol Cymru ddweud wrth y Gweinidog nad oedd angen galw’r cais i mewn am ystyriaeth Weinidogol. Hynny yw, bod yr “effeithiau amgylcheddol sylweddol” yma i gyd o bwys lleol yn unig.

Ydy bygythiad posib i ddŵr yfed yn fater o bwys lleol yn unig? Beth am yr effaith sŵn a restrir fel problem i ymwelwyr i’r Parc Cenedlaethol? Ac effeithiau hinsawdd sylweddol fydd ond yn cael eu had-dalu ar ôl 89 o flynyddoedd?

Unwaith eto, mae’n rhaid gofyn cwestiynau am agwedd Cyfoeth Naturiol Cymru tua’r broses yma. Oedd ymyrraeth y Gweinidog wedi darbwyllo ar uwch-swyddogion y sefydliad fel eu bod yn teimlo bod yn rhaid iddynt beidio rhwystro’r datblygiad? Emyr Roberts a Graham Hillier yw’r rhai i wybod, tybiwn i.

Gan bod y pwnc yma mor ddadleuol, ac o bwys lleol a chenedlaethol, base dyn yn disgwyl i Gyfoeth Naturiol Cymru arddel tryloywder i sicrhau bod pob dim yn agored i’w graffu.

Ond pam felly nad oes yr un cyfeiriad at y papur yma yn y cofnodion na’r agendau i gyfarfodydd y Bwrdd ar 4 Medi 2013 (na chyfarfod y Bwrdd ar 16 Hydref 2013)? Ai dyma’r unig achos erioed i’r’ Bwrdd trafod y Cylchffordd Rasio? Beth sydd â Chyfoeth Naturiol Cymru i guddio?

Tra ydym ni’n sôn ddiffyg tryloywder, pam nad ydy Cyfoeth Naturiol Cymru yn cyhoeddi’r papurau a ddateglir o dan y Ddeddf Rhyddid Gwybodaeth yn yr un man ag y mae’n rhestri’r ceisiadau eu hun? Pam bod angen i rywun anfon ebost “at atiteam@naturalresourceswales.gov.uk gan ddyfynnu’r rhif cyfeirnod ATI” er mwyn cael gafael ar y gwybodaeth

A pham, os mae’r sefydliad wedi’i ymrwymo i dryloywder, mai nhwthau sy’n penderfynu pa dogfennau i’w cyhoeddi a pha rhai i gadw iddynt hwythau?:

Dylid nodi nad yw’r cofnod datgeliadau yn rhestru popeth a ryddhawyd o dan y Ddeddfwriaeth Mynediad at Wybodaeth. Mae’r meini prawf ar gyfer datgelu ymatebion yn cynnwys

• budd sylweddol i’r cyhoedd
• dangos gweithdrefnau mewnol
• dangos sut mae arian cyhoeddus wedi cael ei wario

Pwy yw’r corpws  gorau i farnu os oes ‘na budd sylweddol i’r cyhoedd? Y sawl sydd o dan y chwyddwydr neu’r cyhoedd ei hun?

Oes rhaid i ni gymryd bod Peter M yn gywir pan ddywedodd bod ag Emyr:

[p]aranoia ynghylch gwneud pethau yn gyhoeddus, FoIs ayyb

Dylanwad Alun Davies

Am resymau amlwg, mae gofynion penodol ar Weinidogion Cymru. Mae’n rhaid i bob un ohonynt – gan gynnwys Is-Weinidogion – gydymffurfio â’r Cod Gweinidogol, sy’n gosod safonau ymddygiad.

Ys dywed neb llai na Carwyn Jones:

Fel Gweinidogion mae’n ofynnol arnom gadw’r safonau uchaf o ymddygiad. Mae’r Cod yn gosod y safonau hynny, a’r egwyddorion sy’n sylfaen iddynt. Mae’r Cod yn berthnasol i bob Gweinidog ac Is-Weinidog a disgwyliaf i bob un cadw at yr egwyddorion, fel y byddaf innau.

Mae Adran 4 o’r Cod yn berthnasol i unrhyw benderfyniadau sydd o dan ystyriaeth yn etholaeth y Gweinidog ei hun. A mae’n briodol codi cwestiwn o ymddygiad Alun Davies, Gweinidog Adnoddau Naturiol a Bwyd, parthed Cylchffordd Rasio Blaenau Gwent.

Dyma sydd â’r Cod i ddweud ynghylch penderfyniadau sy’n ymwneud â’u portffolios a’u hetholaethau:

4.4 Where Ministers have to take decisions on their own portfolios which might have a particular impact on their own constituencies or electoral regions, they should take particular care to avoid any possible conflict of interest. Where Ministers are uncertain about whether a conflict arises between their Ministerial and constituency/regional responsibilities they should consult the First Minister, for decision as to how the business is to be handled.

4.7 Ministers are free to make their views about constituency matters known to the responsible Minister by correspondence, leading deputations or by personal interview provided they make clear that they are acting as their constituents’ representative and not as a Minister. Ministers are advised to take particular care in such cases to represent the views of their electorate rather than express a view themselves.  When Ministers express a view they should ensure that their comments are made available to the other parties, avoid criticism of the Assembly Government’s policies, confine themselves to comments which could reasonably be made by those who are not Ministers, and make clear that the views they are putting forward are ones expressed in their capacity as the Assembly Member representing a particular constituency or region

4.8 Particular issues can arise over views expressed on planning applications as these involve the exercise of discretion by the Minister in which representations intended to be taken into account in reaching a decision may have to be made available to other parties and thus may well receive publicity. It is particularly important to bear in mind that any attempt to influence the Minister taking a decision on a planning case, other than through the proper channels, could imperil that decision. In addition, if Ministers wish to take a position on a case, whether or not as Assembly Members, they should ensure they are clearly divorced from the Ministerial decision making process on that case and that their pronouncements could not directly threaten the soundness of the decision (eg if their portfolio area is a key factor in the planning decision).

4.10 (d) Where, however, the determination of a planning application will lead to, or will implicitly involve, other decisions or judgements in which the Minister making representations is involved (eg the need for a new health facility or school etc.) then that Minister should not make any comment of his or her own;

(e) Ministers may, in their capacity as a constituency Assembly Member, attend public meetings; they may make representations to a planning authority; they may argue a constituent’s case at a public local inquiry; and they may take a personal position. But their role must be consistent with (a) to (c) above. They may not take a personal position in respect of cases under (d) above;

Planning cases: The Minister with responsibility for Planning

4.12 One of the basic tenets of the planning system is that, in the interests of natural justice, decisions are based on an open and fair consideration of all relevant planning matters with the same information being available to all interested parties. Accordingly, Ministers, and in particular the Minister with responsibility for Planning, must do nothing which might be seen as prejudicial to the planning decision process, particularly in advance of the decision being taken. Action that might be viewed as being prejudicial includes (i) taking a decision, or being part of the decision-making process, in respect of an application which falls within the Minister’s constituency or region; (ii) expressing an opinion publicly on a particular case which is, or may subsequently come, before the Minister for decision; (iii) meeting the developer or objectors to discuss the proposal, but not meeting all parties with an interest in the decision; or (iv) commenting on decisions once they have been issued, other than in terms of what has appeared in the decision letter or, in the case of development plan approvals, any accompanying explanatory annexes.

4.13 In the case of (i) and (ii), in order to preserve the integrity of the decision from challenge on grounds of prejudice, the Minister with responsibility for Planning (or indeed any other Minister involved in the decision-making process) would have to debar him or herself from any involvement in the case if the application fell within his or her constituency or region or if the Minister had expressed a personal view on the proposal. As regards (iii), it would be possible to hold a meeting as long as the Minister was able to meet all interested parties in respect of a particular proposal. However it is unlikely to be a practical proposition to meet all parties together and, if separate meetings were held, it would require great care over what was said at each so that no party could claim bias in favour of one view. On (iv), decision letters set out in full the grounds for decisions and the Minister should make it clear that in any discussion after a decision is made he or she would be unable to add to the terms of the relevant decision letter.

Non-planning statutory decisions 

4.14 The rules and principles outlined above are critical to planning decisions, but will also be relevant to many other similar decisions which Ministers are responsible for taking (eg school or hospital closures, highway or power station enquiries).

Mae sawl cymal sy’n hynod o bwysig yn y mater o dan ystyriaeth:

In addition, if Ministers wish to take a position on a case, whether or not as Assembly Members, they should ensure they are clearly divorced from the Ministerial decision making process on that case and that their pronouncements could not directly threaten the soundness of the decision (eg if their portfolio area is a key factor in the planning decision)…

(e) Ministers may, in their capacity as a constituency Assembly Member, attend public meetings; they may make representations to a planning authority; they may argue a constituent’s case at a public local inquiry; and they may take a personal position. But their role must be consistent with (a) to (c) above. They may not take a personal position in respect of cases under (d) above;

Ministers, and in particular the Minister with responsibility for Planning, must do nothing which might be seen as prejudicial to the planning decision process, particularly in advance of the decision being taken.

The rules and principles outlined above are critical to planning decisions, but will also be relevant to many other similar decisions which Ministers are responsible for taking (eg school or hospital closures, highway or power station enquiries).

Rydym bellach yn weddol clir ynglyn â’r sefyllfa. Os bydd unrhyw Weinidog yn gwneud unrhywbeth i beri mantais annheg i unrhyw ddatblygiad yn ei (h)etholaeth, gall hynny godi diddordeb y llysoedd. Enghreifftiau o ymddygiad sy’n dod o dan y diffiniad hwn ydy:

• Bod yn rhan o’r broses o wneud penderfyniad am unrhyw gais cynllunio sydd o fewn etholaeth personol y Gweinidog
• Mynegi barn cyhoeddus ynghylch unrhyw achos sydd yn, neu a all, ddod o flaen y Gweinidog Cynllunio am benderfyniad
• Cwrdd â’r datblygwr heb gwrdd â’r sawl sy’n gwrthwynebu’r cynllun
• Er mwyn bod yn garcus am her gyfreithiol ar sail rhagfarn, mae’n rhaid i unrhyw Weinidog sydd â rôl yn y broses o benderfynu cais cynllunio amddifadu ei hun rhag unrhyw ymyrraeth yn yr achos.

Yn ôl at Alun Davies, felly.

Cwrddodd Alun Davies â Chyfoeth Naturiol Cymru a’r datblygwr o leiaf unwaith, am 11:00 ar 18 Mehefin 2013. Neb arall oedd yn bresennol, dim ond Alun Davies, y datblygwr a’r corff amgylcheddol. Y corff amgylcheddol, hynny yw, sydd yn dod o dan Adran neb llai nag Alun Davies.

Mae Alun Davies wedi dweud yn gyhoeddus ei fod o blaid y datblygiad:

O du draw i Flaenau Gwent y daw gwrthwynebiad [i’r Cylchffordd Rasio], nad ydynt yn dod o Flaenau Gwent a nad oes dim diddordeb ganddynt ym Mlaenau Gwent. Mae fy nghyngor iddynt yw i’n gadael ni yn llonydd.

A mae Alun Davies wedi dweud y canlynol i staff Cyfoeth Naturiol Cymru:

I have received a copy of the NRW response to the planning application for the Circuit of Wales in my constituency.

I am very disappointed with the approach that NRW has taken in this matter. I felt that NRW would be taking an entirely different approach to planning matters and would be seeking to adopt a positive approach, working with applicants to deliver developments that will enhance the sustainability of communities across Wales. This has clearly not happened in this case.

I am very anxious that this development goes ahead and does so in a way that enhances the community of Blaenau Gwent in the widest sense. I would therefore seek an urgent meeting with you to discuss these matters. I can be available in Cardiff either Tuesday or Thursday next week. I would like to use this opportunity to discuss with yourself and the developers how we can move forward in an agreed way.

I remain very concerned with the processes at work within NRW in this matter. In addition I do not believe that the current NRW position does reflect the totality of the statutory duties and the demands of the remit letter provided to NRW by the Welsh Government.

A llai na deufis yn unig wedi’r ebost hon, cawsom y tro-bedol mwyaf yn hanes byr Cyfoeth Naturiol Cymru. Oedd y cyfarfod(ydd) a’r pwysau a roddwyd ar Gyfoeth Naturiol Cymru gan y Gweinidog wedi effeithio ar brosesau’r sefydliad?

Mae’n debygol bod Alun Davies wedi tramgwyddo’r Cod Gweinidogol drosodd a throsodd trwy ymyrryd yn y penderfyniad, trwy ddatgan yn gyhoeddus ei fod am weld y datblygiad yn mynd yn ei flaen, a thrwy gwrdd â’r datblygwyr – pwy a ŵyr faint o weithiau – heb sicrhau fod pob rhanddeiliad arall yn bresennol. Ac yn amlwg ddigon, na wnaeth amddifadu ei hun rhag unrhyw ymyrraeth yn y broses.

Ble mae hyn oll yn gadael y Cylchffordd Rasio? Mae’n debygol bellach bod y broses yn hollol agored i her gyfreithiol ar sail rhagfarn. Yn sicr ddigon mae’n taflu amheuon mawr ynghylch dilysrwydd yr holl brosiect. Fel mae’n digwydd, trwy ei awydd byrbwyll i weld y prosiect yn mynd yn ei flaen, efallai mae Alun Davies wedi dod yn elyn pennaf y Cylchffordd Rasio.

Mae un cwestiwn pellach. Byddwch yn siwr o gofio’r dyfyniad yma:

Where Ministers are uncertain about whether a conflict arises between their Ministerial and constituency/regional responsibilities they should consult the First Minister, for decision as to how the business is to be handled.

A wnaeth Alun Davies ofyn cyngor gan y Brif Weinidog? Dwi’n tybio bod hynny’n annhebyg iawn am y rhesymau canlynol:

• Pe gofynnwyd, go brin y bydde’r Prif Weinidog wedi cymeradwyo’r ffasiwn ymddygiad, achos bydde hynny’n tanseilio hygrededd personol Carwyn Jones ei hun.
• Mae’n bosib bod Alun wedi gofyn, wedi cael gwrthod, a wedi ymyrryd yn y broses yn erbyn dymuniadau ei fos. Dwi’n ystyried hynny yr un mor annhebyg â’r posibiliad uchod. Bydde hynny’n golygu colli ei swydd fel Gweinidog yn ddisymwth.

Yr unig casgliad rhesymegol felly yw nad ydy Alun Davies wedi erfyn cyngor gan Carwyn Jones. Os felly, dim ond dau esboniad sydd:

• Bod Alun ddim yn credu bod ei ymyrraeth yn broses yn mynd yn groes i’r Cod. Mae hynny’n awgrymu lefel o ddiniweidrwydd nad yw fel arfer wedi cysylltu â’r Gweinidog.
• Bod Alun wedi amau bod ei ymddygiad yn mynd yn groes i’r Cod Gweinidogol a ddim wedi dymuno cael gorchymyn i beidio ymyrryd.

Fe gewch ddod i’ch casgliadau eich hun o’r dystiolaeth sydd gerbron. Ond betia i mai sgwrs ddiddorol fydd yr un nesaf rhwng Carwyn Jones a’i Weinidog Adnoddau Naturiol.

Noder: Mae’r erthygl hon wedi’i diweddaru i gywiro yr amserlen parthed ebyst Alun Davies (12-14 Mehefin), datganiad Cyfoeth Naturiol Cymru (10 Gorffennaf) a llythyr Cyfoeth Naturiol Cymru yn argymell peidio galw’r cais i mewn (9 Awst)

Cyfweliad Emyr Roberts

Gwnaeth Emyr Roberts, Prif Weithredwr Cyfoeth Naturiol Cymru, gyfweliad ddydd Mercher 26 Mawrth â John Walter ar Radio Cymru.

I’r sawl ohonoch nad oedd yn ddigon ffodus i allu wrando ar y cyfweliad, dyma drawsgrifiad o ran ohono.

John Walter:

Mae’r ffin yn denau hefyd yntydi rhwng cadwraeth a datblygiadau gweithgaredd hamdden, fel rydyn ni wedi gweld mewn rhai achlysuron, ac un o’r enghreifftiau yma efallai ydy’r trac rasio arfaethedig yng Nglyn Ebwy, a dyma gen Gareth Clubb o Gyfeillion y Ddaear i ddweud am ei bryderon o ynglyn â’r datblygiad yma, a safiad Cyfoeth Naturiol Cymru

Gareth Clubb:

Mae gyda Chyfeillion y Ddaear pryderon ynghylch y trac rasio yma ond yn bennaf oll, mae’n rhaid i ni fynd yn ôl at adroddiad manwl Cyfoeth Naturiol Cymru lle wnaethon nhw codi pump maes gwahanol lle roedd gyda nhw pryderon uchel iawn ynghylch y trac rasio:

Effaith weledol ar Barc Cenedlaethol y Bannau Brycheiniog

Effaith sŵn ar y Parc Cenedlaethol

Effaith golau ar y Parc Cenedlaethol

Effaith ar fywyd gwyllt, ac

Effaith ar bridd uchel ei garbon

Os ydych chi’n crynhoi a chyfansymu yr holl bryderon yma mae’n amlwg na ddyle’r datblygiad yma fynd yn ei flaen.

O fewn tair wythnos a thridiau o ddyddiad cyhoeddi adroddiad manwl iawn ynghylch ffaeleddau’r cais cynllunio, daethon nhw i gasgliad bod dim eisiau i Weinidog Cymru galw’r cais i mewn a mi oedd y cyfnod hwnnw yn rhy gwta o bell ffordd iddyn nhw ystyried yn fanwl bod ‘na modd gwneud yn dda am yr effeithiau andwyol iawn bydde’r cais cynllunio yn ei gael.

‘Dyn ni yn ofni bod y sefydliad yma wedi dod o dan bwysau gan Lywodraeth Cymru a wedi ymateb mewn ffordd sydd yn tanseilio y broses gywir, y broses fe ddyle Cyfoeth Naturiol Cymru wedi dilyn.

Mae ‘na ebost gan y diweddar Morgan Parry sydd yn dweud bod rhywun o’r enw Emyr yng nghysylltiad Bwrdd Cyfoeth Naturiol Cymru wedi ei ddisgrifio gan rywun o’r enw Peter M fel bod yr Emyr yma yn “paranoid” ynghylch rhoi gwybodaeth yn gyhoeddus. Nawr, dyw hi ddim yn anochel bod y Peter M yma yn Peter Matthews, Cadeirydd y Bwrdd, a dyw e ddim yn anochel bod Emyr yw Emyr Roberts, Prif Weithredwr y sefydliad, ond dyna un casgliad gallen ni tynnu o’r gwybodaeth, ac wrth gwrs, o dan egwyddorion Nolan, mae’n bwysig iawn i sefydliadau cyhoeddus fod yn dryloyw, ac yn bwysig iawn bod y penderfyniadau a gymerwyd gan sefydliadau cyhoeddus yn dryloyw. Ac os oes yna unrhyw wirionedd i’r honiad bod Emyr Roberts yn paranoid ynghylch rhoi gwybodaeth yn gyhoeddus, mae hwnnw yn gyhuddiad difrifol iawn ac mae yn amlwg yn mynd yn groes i egwyddorion Nolan.

John Walter:

Emyr Roberts, ga i’ch sylwadau chi ar yr hyn mae gen Gareth Clubb i ddweud, yn enwedig yn ail hanner y cyfweliad yna, yn sôn am dryloywder a gwybodaeth cyhoeddus a chyndynrwydd i wneud hynny efallai?

Emyr Roberts:

Wel dwi ddim yn meddwl fy mod i’n paranoid o gwmpas lle mae’r syniad ‘na wedi dod. Ga i jest esbonio be ddigwyddodd yn yr achos yma. Mae’n bwsig i ddweud o’r cychwyn mai rôl Cyfoeth Naturiol Cymru yw i roi cyngor i’r awdurdod lleol ac mae Gareth yn hollol gywir, fe wnaethon ni wrthwynebu’r cynnig oherwydd yr effaith ar yr amgylchedd yn y lle cyntaf. Ond be ddigwyddodd wedyn, mi ddaru’r awdurdod lleol Blaenau Gwent rhoi caniatâd amlinellol i’r cais yma a fe ddaru ni edrych ar y sefyllfa a phenderfynu mai y ffordd orau o gael y canlyniad gorau ar gyfer yr amgylchedd oedd cydweithio gyda’r datblygwr a thrwy wneud hynny, a hefo’r awdurdod lleol dyn ni wedi medru sicrhau hyd at 800 hectar o dir sy’n cael ei reoli a’i warchod er fudd bywyd gwyllt a na fyse’r tir yna ddim ar gael pe na fyddem wedi cael y sgyrsiau yna gyda’r datblygwr. Felly rhan o’n rôl ni ydy edrych ar ôl cadwraeth, yn amlwg, ond hefyd yr economi trwy gydweithio â rhai achosion gyda’r datblygwyr, rydyn ni’n medru sicrhau yr amgylchedd.

John Walter:

Ond oedd ‘na bwysau arnoch chi i newid meddwl, ac o wedi newid eich meddwl, ydych chi’n meddwl bod eich perthynas chi, a’ch delwedd chi, wedi cael ei niweidio?

Emyr Roberts:

Ddim pwysau o gwbl arnom ni…

John Walter:

… gen neb, gen yr awdurdod lleol na gan Lywodraeth Cymru?

Emyr Roberts:

… na, ddim o gwbl…

John Walter:

… wnaeth neb siarad efo chi o gwbl, dim ond eich penderfyniad chi fel asiantaeth?

Emyr Roberts:

Fe ddaru ddigon o bobl siarad efo ni, ond…

John Walter:

… y Llywodraeth, a’r awdurdod lleol?

Emyr Roberts:

Ddaru’r Llywodraeth ddim siarad efo ni o gwbl, ddaru’r awdurdod lleol ddim siarad efo ni o gwbl. Be wnaethon ni oedd edrych ar y sefyllfa, be oedd y dystiolaeth, a dyna oedd ein barn ni. ‘Dyn ni’n ceisio edrych ar ôl yr amgylchedd, hefyd rydyn ni’n ymwybodol o’r economi a’r effaith ar y gymdeithas. Doedd ‘na ddim pwysau arnom ni a ‘dyn ni’n meddwl bod y cynllun ‘dyn ni wedi gweithio arno fo gyda’r awdurdod lleol, dyna ydy’r gorau ar gyfer yr amgylchedd.

John Walter:

Ond be am yr hyn yr oedd Gareth Clubb yn ei ddweud oedd yn yr ebost yma a anfonwyd gan gyn-aelod, yn anffodus, o’r asiantaeth, ydych chi’n cytuno efo fo? Reit – a i ddim ar ôl y gair oedd e’n ei ddefnyddio, bod ‘na… beth oedd y gair… paranoia, ond be ydy’ch ymateb chi i’r ebost yna?

Emyr Roberts:

Wel, mae’n rhydd i bawb ei farn, gan gynnwys aelodau’r Bwrdd, chi’n gwybod, mae hwn yn rhan o’r broses yma…

John Walter:

Ond Cadeirydd y Bwrdd a ddeudodd e, mae hyn yn eitha honiad, yntydi, gan Gadeirydd corff cyhoeddus, bod ‘na baranoia ar ran y Prif Weithredwr i beidio rhannu gwybodaeth

Emyr Roberts:

Mae’n rhydd i bawb gael ei farn ar hynny, mi wnaethon ni rhannu’r gwybodaeth yn agored gyda’r Bwrdd. Y ffordd mae hwn yn gweithio, ‘dyn ni’n briffio y Bwrdd ym mhob cyfarfod ynglyn â beth sy’n mynd ymlaen a be’ wnaethon ni ar yr achlysur  yma oedd briffio’r Bwrdd fel eu bod yn gwybod beth oedd yn mynd ymlaen. Ar ddiwedd y dydd, penderfyniad y staff oedd hyn ar ôl edrych ar y dystiolaeth.

Mae sawl pwynt sy’n taro rhywun ar unwaith.

1. Os mae Emyr yn gywir, a gall awdurdod lleol rhoi caniatâd cynllunio amlinellol heb gael unrhyw fewnbwngan y sefydliad sy’n rhoi cyngor statudol ynghylch yr amgylchedd, mae rhywbeth yn sylfaenol ddiffygiol am y system cynllunio. Bydd angen dybryd mynd i’r afael â’r sgwarnog hynny yn syth bin, yn enwedig wrth ystyried honiad Emyr “Mae’n bwsig i ddweud o’r cychwyn mai rôl Cyfoeth Naturiol Cymru yw i roi cyngor i’r awdurdod lleol”. Beth yw pwrpas cyngor Cyfoeth Naturiol Cymru os nad oes rhaid i awdurdod lleol gymryd yr ystyriaeth leiaf ohono?
2. Roedd Cyngor Blaenau Gwent yn ymwybodol o wrthwynebiad Cyfoeth Naturiol Cymru i’r cynllun: “fe wnaethon ni wrthwynebu’r cynnig oherwydd yr effaith ar yr amgylchedd yn y lle cyntaf. Ond be ddigwyddodd wedyn, mi ddaru’r awdurdod lleol Blaenau Gwent rhoi caniatâd amlinellol i’r cais yma”. Mae hwn yn syfrdanol. Er bod Cyngor Blaenau Gwent yn ymwybodol bod y sefydliad statudol amgylcheddol yn gwrthwynebu’r cais, aeth ati i roi caniatâd cynllunio amlinellol. Mae’n dangos, unwaith eto, ffaeleddau mawr naill ai yn y system cynllunio sy’n galluogi awdurdod lleol i anwybyddu pryderon amgylcheddol, neu ffaeleddau gan Gyfoeth Naturiol Cymru i beidio â gorfodi Llywodraeth Cymru i ymatal y cyngor rhag cymryd penderfyniad.
3. Meddai Emyr “‘dyn ni wedi medru sicrhau hyd at 800 hectar o dir sy’n cael ei reoli a’i warchod er fudd bywyd gwyllt a na fyse’r tir yna ddim ar gael pe na fyddem wedi cael y sgyrsiau yna gyda’r datblygwr”. Ond nid creu y tir mae Cyfoeth Naturiol Cymru. Mae’r tir yma yn dir comin, a felly yn hafan i fywyd gwyllt i raddau ta beth. Dwi ddim yn honni nad oes modd gwella bywyd gwyllt ar y tir, ond rhaid canolbwyntio ar y golled nas grybwyllwyd gan Emyr Roberts: 236 hectar o rosdir.
4. Dydy Emyr ddim yn gwadu mai fe a Peter Matthews oedd testun ebost Morgan Parry, er ei fod yn dweud “Wel dwi ddim yn meddwl fy mod i’n paranoid  o gwmpas lle mae’r syniad ‘na wedi dod”. Dwi’n tybio y bydd awyrgylch y cyfarfodydd nesaf rhwng y ddau ddyn yma yn oer ar y naw.
5. Mae’n debyg taw celwydd noeth oedd honiad Emyr “Ddaru’r Llywodraeth ddim siarad efo ni o gwbl, ddaru’r awdurdod lleol ddim siarad efo ni o gwbl”. Un enghraifft sydd newydd ddod i’r fei ydy’r llythyr yma o Graham Hillier at Alun Davies:

Yn ein cyfarfod ar 18 Mehefin addewais i roi rhagor o wybodaeth ynghylch y cynllun erbyn heddiw. Mae hwn yn dilyn sawl cyfarfod rhwng cynghorwyr yr ymgeisydd, ninnau a Chyngor Blaenau Gwent dros y 10 niwrnod diwethaf.

Mae arddull y llythyr hwn yn dangos perthynas o daeogrwydd i’r Gweinidog yn hytrach na sefydliad sydd yn gryf, annibynnol ei farn. Mae’n mynd mor bell ag awgrymu:

Un posibiliad fydde i nifer o’n staff arbenigol weithio yn uniongyrchol llaw yn llaw gydag ymgynghorwyr yr ymgeisydd, er mwyn rhoi mwy o gapasiti uniongyrchol er mwyn canfod ffyrdd o gydymffurfio ag anghenion Rheoleiddiadau Asesiad Effeithiau Amgylcheddol, er enghraifft. Bydd yn rhaid i ni sicrhau nad oes gwrthdaro buddiannau trwy weithredu yn y fath modd, ond credwn bod cynsail gallem ei ddilyn. Byddwn yn archwilio’r posibilrwydd hwn wythnos nesaf, ond mae pryder o hyd y bydd angen rhagor o amser nag sydd ar gynnig ar hyn o bryd os ydym i gael cynydd yn y broses.

Mae’n gwbl syfrdanol bod Cyfoeth Naturiol Cymru yn fodlon ystyried treulio eu hadnoddau, gan gynnwys amser ac arbenigedd ‘nifer’ o’u staff, er mwyn hwyluso taith un cais cynllunio trwy’r broses Asesiadau Effaith Amgylcheddol. Gwrthdaro buddiannau? Onid ydy hi’n hollol amlwg?

Mae’n amlwg erbyn hyn bod pethau wedi mynd i chwith o fewn Cyfoeth Naturiol Cymru parthed

• Eu penderfyniad i beidio argymell galw’r cais i mewn am y rhesymau a amlinellwyd yn yr erthyglau blaenorol
• Eu methiant i atal yr awdurdod lleol rhag cymryd penderfyniad, neu eu hanallu i wneud
• Dylanwad Llywodraeth Cymru – neu beidio – ar y penderfyniadau a gymerwyd

Fel canlyniad, dwi’n bwriadu ysgrifennu at Gadeirydd Pwyllgor Amgylchedd y Cynulliad Cenedlaethol gan ofyn am ymchwiliad i’r ffordd aethpwyd ati gan Gyfoeth Naturiol Cymru i gymryd eu penderfyniadau parthed Cylchffordd Rasio Blaenau Gwent.

Cylchffordd Rasio Blaenau Gwent III

Mewn ymateb i gyfres o scandalau gwleidyddol yn y 1990au, paratowyd adroddiad gan yr Arglwydd Nolan, Cadeirydd Pwyllgor Safonau Bywyd Cyhoeddus. Amlinellwyd y saith Egwyddor Nolan, sydd i fod i’w dilyn gan bawb sydd mewn “swyddogaeth gyhoeddus”.

Er nad oes diffiniad cyfreithiol o swyddogaeth gyhoeddus, mae un Athro Cyfraith yn cynnwys y canlynol o dan y diffiniad: gweinidogion, gweision sifil a chynghorwyr arbennig, Aelodau ac uwch swyddogion sefydliadau cyhoeddus anlywodraethol, ac Aelodau ac uwch swyddogion sefydliadau eraill sydd yn gweithredu ar ran y cyhoedd gan ddefnyddio arian cyhoeddus. Yn sicr ddigon, o dan diffiniad yr Athro Leopold, bydde Gweinidogion Llywodraeth Cymru, Aelodau Bwrdd ac uwch swyddogion Cyfoeth Naturiol Cymru i gyd yn dod o dan trefn Nolan. Mae Egwyddorion Nolan yn gofyn i’r sawl sydd â swyddogaeth gyhoeddus fod yn:

• Anhunanol – ymddwyn mewn modd sydd ond o fudd i’r cyhoedd. Na ddylid gweithredu er mwyn ennill buddion i’w hunain, eu teuluoedd na’u cyfeillion.
• Cywir/â hygrededd – peidio gadael i ddiddordebau allanol effeithio ar eu penderfyniadau cyhoeddus.
• Gwrthrychol – dylid wneud penderfyniadau yn wrthrychol
• Atebol – dylid fod yn agored i graffu cyhoeddus parthed eu penderfyniadau ac ymddygiad
• Tryloyw – dylid fod mor agored ag sy’n bosib ynghylch pob penderfyniad, a rhoi rhesymau drostynt.
• Gonest – mae dyletswydd i gyhoeddi eu diddordebau preifat sy’n berthnasol i’w rôl gyhoeddus, a chymryd camau i wneud yn siwr nad ydy buddiannau’r cyhoedd yn cael eu tramgwyddo gan ddiddordebau preifat.
• Arwain – dylid ymddwyn mewn ffordd sy’n dangos arweinyddiaeth o safbwynt yr egwyddorion hyn.

Dwi wedi siarad ag Aelod Cynulliad ynghylch diddordebau preifat. Meddai ei bod yn bwysig nid yn unig bod unrhyw ddiddordebau preifat yn cael eu cofnodi sydd yn gwrthdaro o bosib â’r rôl gyhoeddus, ond ei bod hi’n bwysig cofnodi unrhyw ddiddordebau all gael eu gweld fel rhai sy’n gwrthdaro o bosib.

Sut mae rhai o’r bobl sydd wedi ymwneud â  Chylchdaith Rasio Blaenau Gwent yn cydymffurfio ag Egwyddorion Nolan?

I gychwyn, dwi wedi siarad â rhywun sydd yn adnabod yr Aelod o Fwrdd Cyfoeth Naturiol Cymru, Harry Legge-Bourke. Meddai wrthof:

Wrth gwrs bod Harry yn mynd i elwa o’r Cylchffordd Rasio. Mae’n perchen ar Ystad Glanusk. Ble mae’r cyfoethogion y honnir fydd yn dod yn eu hofrenyddion i wylio’r rasio yn mynd i aros? Ydyn nhw wir yn mynd i aros mewn gwely a brecwast yn Rasau neu Garnlydan, neu yn un o fythynnod Ystad Glanusk?

Diddorol hefyd yw nodi’r modd mae Harry wedi mynegi ei farn ar benderfyniad Cyfoeth Naturiol Cymru parthed y Cylchffordd Rasio:

Dwi ddim o blaid nag yn erbyn y buddsoddiad £300m hwn… Gyda symiau mor anferthol o arian yn y fantol, mae’n bwysig ein bod yn cymryd y trywydd cywir o’r cychwyn cyntaf… Does dim diben mewn Aelodau Bwrdd gwthio ffyrdd newydd o wneud pethau os bydd hen ffyrdd yn dal i gael eu defnyddio… Mae’n bwysig i ni gael y penderfyniad hwn yn iawn, gan bod na symiau mor fawr o arian yn y fantol.

Ai rôl Aelodau Bwrdd ydy “gwthio” un ffordd neu’r llall o weithredu? Nodwch hefyd y modd mae Harry yn diystyru’r pryderon difrifol a gofnodwyd gan Gyfoeth Naturiol Cymru a Phennaeth Iechyd Amgylcheddol Cyngor Blaenau Gwent, wrth ddweud:

Rhaid i fi gyfaddef, mae’n or-ddweud o safbwynt “effaith ar yr amgylchedd”… Byddwch yn gweld y datganiad tangnefedd, rydym yn byw mewn ardal Awyrlu ehediadau isel yn enw’r Tad… dwi wir yn pendroni ynghylch yr hyn rydym yn ysgrifennu a phryd.

Dylem ystyried cyd-destun cyfreithiol rôl cynllunio Cyfoeth Naturiol Cymru. Oherwydd yn ôl David Elvin QC:

Ni fydd buddion economaidd sydd ag effaith ar yr amgylchedd yn bodloni pwrpas [Cyfoeth Naturiol Cymru] oni bai bod y datblygiad yn gynaliadwy.

Gallem gymharu safbwynt Mr Legge-Bourke gydag un Morgan Parry:

Nid ein rôl ni ydy rhoi cyngor ar y buddion economegol a chymdeithasol a fy marn i ydy na ddylem wneud hynny. Dyna yw rôl y datblygwr, y siambr fasnach leol, y CBI a’r grwpiau eraill sy’n hybu datblygu economegol…

Yr unig ffordd y bydd ein cyngor parthed pynciau fel y Cylchffordd Rasio yn newid yw os bydd Llywodraeth yn mynnu ein bod yn cymryd ystyriaeth o ffactorau amgen, uwchben ffactorau amgylcheddol. Diwrnod trist iawn fydde hynny, dwi’n credu. Cyn belled â’n bod yn rhoi cyngor sydd yn ffeithiol gywir, wedi seilio ar dystiolaeth gadarn, a sydd yn unol â’n amcanion, a chydnabydodd dimensiynau economegol a chymdeithasol y cais, dylem cefnogi ein staff. Credaf hefyd y dylem lleisio barn yn amynedd a gwylaidd, gan danlinellu gwerth economaidd a chymdeithasol y Parc Cenedlaethol, a phetaem yn gwneud hynny byddem yn dal ein gafael ar gefnogaeth gyhoeddus a gwleidyddol, hyd yn oed petaem yn gwneud pethau rhywfaint yn anghyfleus i’r Llywodraeth presennol.

Ydy swyddogion Llywodraeth Cymru yn ddi-fai? Rhaid i ni droi at Andrew Ward, Swyddog yn Adran Cynllunio Llywodraeth Cymru. Mewn llythyr at y Gweinidog, mae’n nodi “llygredd sŵn” fel un o’r rhesymau a ysgogodd pryder ynghylch y sawl a alwodd am i’r cais cael ei alw i mewn.

Ond nid yw’n cyfeirio at y broblem hon unman arall yn y ddogfen. Mae’n crynhoi’r “prif broblemau” gan osgoi sôn am sŵn. I swyddog cynllunio dwi’n tybio bod hwn yn gamgymeriad sylfaenol. Baswn i’n disgwyl iddo gysylltu yn ôl â Chyfoeth Naturiol Cymru er mwyn cael cadarnhad nad oedd sŵn yn broblem cyn argymell peidio galw’r cais i mewn. Gwerth sôn nad oedd Mr Ward wedi gofyn am gyngor cyfreithiol parthed y cais. 

A beth am uwch-swyddogion Cyfoeth Naturiol Cymru? Mae Graham Hillier ac Emyr Roberts ill ddau yn dod o dan ystyriaeth. Graham a anfonodd ymateb Cyfoeth Naturiol Cymru wnaeth peidio argymell galw’r cais i mewn. Gadewch i ni gofio nad oedd Graham wedi gweld effaith sŵn yn ddigon pwysig i dynnu sylw’r Gweinidog, a’i fod yn amlwg wedi ystyried y cytundeb – nad oedd yn werth y papur yr ysgrifennwyd arno – fel un oedd yn ysgubo holl bryderon bioamrywiaeth, pridd uchel ei garbon ac effaith weledol i’r neilltu.

Ac Emyr? Mi wnes i gwrdd ag Emyr ym mis Tachwedd, gan ddangos yr holl dystiolaeth parthed effaith sŵn, a gofyn a oedd yn ystyried bod Cyfoeth Naturiol Cymru wedi camarwain y Gweinidog. Dim o gwbl, meddai. Ac mae Emyr wedi cadarnhau nad ydyw wedi ymchwilio i’r mater ymhellach.

Mae dau sefydliad sy’n waeth na’r un sy’n gwneud camgymeriadau. Un yw sefydliad nad sy’n cydnabod bod camgymeriadau wedi’u gwneud. A’r llall yw’r un nad sydd am ddysgu o’i gamgymeriadau.

Mae’n bosib felly bod Cyfoeth Naturiol Cymru wedi:

• Ildio i bwysau gan Lywodraeth Cymru er bod y corff i fod yn annibynnol o’r llywodraeth – a hynny o bosib wedi effeithio’n andwyol ar wrthrychedd y penderfyniad a wnaethpwyd parthed y Cylchffordd Rasio
• Gweithredu’n anghyfreithlon wrth beidio cymryd ystryiaeth o effaith sŵn y datblygiad, neu wrth beidio â nodi’r camau mae wedi cymryd i ystyried sŵn
• Gweithredu’n anghyfreithlon wrth lofnodi cytundeb hollol anaddas ac annigonol fel cyfiawnhad i beidio gofyn i’r Gweinidog alw’r cais i mewn
• Camarwain y Gweinidog, Carl Sargeant, trwy beidio rhoi y gwybodaeth oedd angen arno i gymryd penderfyniad i alw’r cais i mewn

Mae ‘na darn o dystiolaeth ychwanegol fydd yn peri pryder i unrhywun sy’n credu bod tryloywder yn beth pwysig waeth beth yw’r egwyddorion Nolan. Mae e-bost gan Morgan Parry yn sôn bod “Peter M” yn credu fod Emyr yn “baranoid” ynghylch tryloywder ac argaeledd gwybodaeth. Ai Emyr Roberts a’i fos ei hun, Peter Matthews (Cadeirydd Cyfoeth Naturiol Cymru) yw’r Emyr a Peter M yma? Cewch ddod i’ch casgliadau eich hun:

Yn amlwg nad ydy Emyr yn credu bod angen iddo ymateb i ymholiadau gan y Bwrdd. Siaradais â Peter M yn gynharach a ddywedodd bod Emyr yn gyndyn i wneud oherwydd ei baranoia ynghylch gwneud pethau yn gyhoeddus, FoIs ayyb.

Ac os mai Peter Matthews ac Emyr Roberts yw’r sawl roedd Morgan yn cyfeirio atynyt, pa gamau mae Peter wedi cymryd i newid agwedd Emyr, tybed? Oherwydd mae Peter – rheolwr uniongyrchol Emyr, cofiwch – yn gwybod Egwyddorion Nolan yn well na neb. Wedi’r cwbl, mae Peter wedi bod yn ffigwr cyhoeddus ers i drefn Nolan ddod i fodolaeth.

Mae Peter bellach yn ymwybodol o’r sefyllfa, oherwydd erbyn i chi ddarllen yr erthygl hon mae wedi derbyn e-bost gennym yn tynnu ei sylw at yr erthyglau hyn. Gobeithio’n fawr y bydd Peter yn gorchymyn ymchwiliad mewnol i’r mater yn ddisymwth. Ac yn enwedig felly gan fod Cyfoeth Naturiol Cymru o’r farn eu bod wedi dangos perfformiad cryf ynghylch “rheoli enw da parthed Cylchffordd Rasio Blaenau Gwent”. Ai adfer enw da Cyfoeth Naturiol Cymru yw’r nod pennaf, ynteu trefn gweithredu priodol, cyfreithlon?

Mae gweithredu mewn ffordd sy’n gywir yn aml iawn yn anoddach nag i ymddwyn mewn modd sy’n gyfleus, neu mewn modd sy’n rhoi budd i’r unigolyn. Dwi’n cofio sgwrs a gefais ag Aelod Cynulliad:

Fe wnes i anghytuno gyda safbwynt un o’m cydweithwyr, ac mi anwybyddwyd i am ddeng mlynedd. Dwi’n teimlo fel y bydd rhaid i fi anghytuno gyda’r un person eto cyn bo hir… os caf fy anwybyddu am ddegawd arall, felly y bydd.

Mawr yw fy edmygedd o’r Aelod Cynulliad yma sy’n rhoi cywirdeb, egwyddor a hygrededd ymhell uwchben cyfleustra a budd unigolyn. Tybed sut mae rhai o’r bobl dwi wedi eu crybwyll ar y tudalennau diweddaraf yma yn teimlo pan edrychant yn y drych?

Cylchffordd Rasio Blaenau Gwent II

Mae’n briodol i fi eich atgoffa bod y cytundeb a wnaethpwyd rhwng Cyfoeth Naturiol Cymru a’r datblygwr â’r bwriad o:

…manylu’r ymrwymiadau i’w cyflawni, a’r gwaith sydd i’w wneud gan yr Ymgeisydd, er mwyn lleddfu pryderon Cyfoeth Naturiol Cymru ynghylch tirwedd, mawn a chynefinoedd bioamrywiaeth…

Bydd rhai ohonoch yn cofio mai pum maes oedd wedi codi pryderon swyddogion Cyfoeth Naturiol Cymru ar 10 Gorffennaf 2013, nid y tri a grybwyllir uchod:

• Effaith weledol ar Barc Cenedlaethol y Bannau Brycheiniog
• Effaith sŵn ar y Parc Cenedlaethol
• Effaith olau ar y Parc Cenedlaethol
• Effaith ar fioamrywiaeth
• Effaith ar bridd uchel ei garbon

Dwi ddim am eiliad yn dweud bod yr ymrwymiadau a wnaethpwyd yn y cytundeb yn gwneud yn dda am y pryderon gwreiddiol a godwyd gan Gyfoeth Naturiol Cymru. Dyna fy marn i, ta beth.

Ond mewn llythyr a ysgrifennwyd at Lywodraeth Cymru ar 16 Gorffennaf – 6 diwrnod yn unig wedi codi pryderon difrifol ynghylch effeithiau sŵn y datblygiad – cawn weld Graham Hillier yn eu hanwybyddu’n llwyr.

Felly nid oedd yr un gair yn y cytundeb, nac o fewn unrhyw ohebiaeth o Gyfoeth Naturiol Cymru at Lywodraeth Cymru, wnaeth sôn am effaith olau nac effaith sŵn ar y Parc Cenedlaethol wedi 10 Gorffennaf 2013.

Sut allem esbonio’r diffygion hyn?

Dim ond pedwar esboniad sydd yn bosib. Un ydy bod y pryderon ddim yn bwysig, a’u bod yn hawdd i’w datrys. Dwi ddim yn arbenigo ym maes effaith olau, ond dwi’n derbyn bod problem olau yn bosib ei datrys heb ymrwymiad penodol yn y cytundeb, gydag ewyllys da ar bob ochr. Er enghraifft, gellid cynnal rasiau yn ystod oriau golau haul yn unig.

Ond dwi’n methu derbyn yr esboniad hynny ar gyfer effaith sŵn. Er enghraifft, mae adroddiad i Gyngor Blaenau Gwent gan brif swyddog cynllunio y sir yn datgelu:

1.14… Barn Pennaeth Iechyd Amgylcheddol yw ei bod bron yn anochel y bydd trigolion ardaloedd cyfagos fel Rasau, Garnlydan a Threfil – ac efallai rhai pellach i ffwrdd – yn cwyno am y sŵn. Bydd hwn yn digwydd er gwaethaf gweithrediadau i leihau effaith sŵn. Am y rheswm yma mae wedi gwrthwynebu’r datblygiad… Oni bai bod Aelodau yn teimlo y gall y broblem gael ei reoli gan gynllun rheoli sŵn, dylen nhw gwrthod caniatâd cynllunio am y rheswm hwn yn unig.

12.16… Cyngor clir Pennaeth Iechyd Amgylcheddol yw pe bydde’r Cyngor caniatau’r cais fel ag y mae ar hyn o bryd, fe fydd yn newid hinsawdd sŵn yr ardal yn sylweddol dros y tymor hir.

12.43… Aros y mae pryderon sylfaenol ynghylch effaith gweithrediad y datblygiad, yn enwedig y cyfleusterau trac rasio. Rhannaf bryderon Pennaeth Iechyd Amgylcheddol nad yw’r effeithiau hyn wedi eu adnabod yn llawn

22.18… Canlyniad y Cylchffordd Rasio fydd newid amgylchedd sŵn ardaloedd cyfagos Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog. Bydd ardaloedd sydd ar hyn o bryd yn dawel, heb ddatblygiad na sŵn o weithgareddau dynol, yn cael eu newid am byth. Bydd hwn yn effeithio ar y Parc Cenedlaethol a newid profiad y sawl sy’n cerdded ar hyd y rhostir neu sy’n ymweld â’r hynebion rhestredig ac archaeoleg arall sydd i’w canfod yna.

22.19 Mae Pennaeth Iechyd Amgylcheddol y cyngor hwn… yn gwrthwynebu’r datblygiad o safbwynt yr effaith ar fywydau pobl o ddydd i ddydd. Mae ymateb y Parc Cenedlaethol yn wahanol yn faterol oherwydd mae’n ystyried effaith ar brofiad ymwelwyr i’r Parc Cenedlaethol… Yn fy marn i mae’n effaith y dylid ystyried yn un bwysig iawn… yn fy marn i y bydd adegau pan na fydd ymwelwyr i’r rhan yma o’r Parc Cenedlaethol yn gallu mwynhau yr amgylchedd tangnefeddus a thawel sydd wedi’i gysylltu’n agos â’r Parc.

Yn ogystal, mae’r cynllun yn gwrthdaro â:

…pholisiau cynllunio cenedlaethol (PPW 4.2.6, 4.11 5.3.4, 5.3.6, 5.3.7), ac yn debygol o gael effaith sylweddol ar ardaloedd o bwysigrwydd tirwedd.

Mae Cynllun Gweithredol Sŵn Cymru yn honni y gall sŵn trafnidiaeth:

difetha gwerthusiad harddwch natur petai pobl yn ei glywed pan ar gopa mynydd neu yng nghanol parc cenedlaethol

Ac er nad ydwyf wedi cael gafael ar ymateb y Parc Cenedlaethol i’r datblygiad, deallaf mai chwyrn oedd eu gwrthwynebiad, a bod effaith sŵn yn sail bwysig i’w dicter. Mae hefyd yn werth ystyried bod cylchffordd rasio Mallory Park o dan fygythiad gorfod cau oherwydd effeithiau andwyol sŵn ar drigolion lleol.

Yr ail esboniad ydy nad cyfrifoldeb Cyfoeth Naturiol Cymru yw pryderu am effaith sŵn. Ond os felly, pam crybwyll sŵn yn nogfen 10 Gorffennaf 2013? A phaham mae Gweinidog Cynllunio wedi datgan:

Parthed asesu effeithiau sŵn y datblygiad arfaethedig ar Barc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog, ac a ydynt yn debygol o fod o fwy na bwysigrwydd lleol yn unig, ymgymghorom ni â Chyfoeth Naturiol Cymru, sef ein cynghorydd statudol ar faterion cynllunio sy’n ymwneud â Pharciau Cenedlaethol.

Mae’n briodol nodi bod Gweinidog Amgylchedd, Alun Davies, hefyd wedi datgan:

Un o’m mlaenoriaethau uchaf ydy gwella’r amgylchedd lleol i’n dinasyddion mwyaf difreintiedig. Mae dod i’r afael â llygredd sŵn yn chwarae rhan hanfodol i’r perwyl hon…

Mae un o wardiau Rasau, a rhannau helaeth o Garnlydan, o fewn y 10% o wardiau mwyaf difreintiedig yng Nghymru.

Y trydydd esboniad am fethiant Cyfoeth Naturiol Cymru i ystyried effaith sŵn ydy bod y swyddogion oedd yn gyfrifol am y cytundeb wedi ‘anghofio’ am effaith sŵn fel effaith o bwysigrwydd mwy na lleol yn unig.

Go brin! Dydy effaith sy’n gwrthdaro ag o leiaf 5 o bolisiau cynlluniau cenedlaethol ddim yn mynd yn angof yn rhwydd, yn enwedig i’r swyddogion oedd wedi dadansoddi’r dogfennau datblygu yn y lle cyntaf.

Yr unig esboniad arall yw bod y sawl oedd yn gyfrifol am lunio’r cytundeb wedi gwneud penderfyniad penodol i beidio â’i gynnwys yn y cytundeb. Mae’r esboniad hynny yn codi croen gŵydd. Oherwydd mae’n golygu mai mympwy unigolyn neu unigolion sy’n gyfrifol am bolisi cynllunio Cyfoeth Naturiol Cymru.

Cylchffordd Rasio Blaenau Gwent I

Mae Cylchffordd Rasio Blaenau Gwent yn gynllun hynod ddadleuol. Mae cryn anniddigrwydd ymhlith y sector amgylcheddol ynghylch y modd yr aethpwyd ati i roi sêl bendith i’r cynllun gan Gyfoeth Naturiol Cymru a Llwyodraeth Cymru.

O dan y drefn sydd ohoni, dylid Llywodraeth Cymru ystyried galw cais cynllunio i mewn am ystyriaeth Weinidogol o dan amgylchiadau penodol:

Y mater allweddol i Weinidogion Cymru yw a yw’r cais yn codi materion sy’n fwy na rhai sydd o bwysigrwydd lleol yn unig. Os felly, hwyrach y gellir ei alw i mewn.

Fe wnaeth Gyfoeth Naturiol Cymru asesiad o’r effeithiau amgylcheddol tebygol. Fel bron a bod pob dogfen a grybwyllir yn yr erthyglau parthed Cylchffordd Rasio Blaenau Gwent, maent ar gael yn unig trwy ymholiad Rhyddid Gwybodaeth. Nid ydy Cyfoeth Naturiol Cymru yn cyhoeddu eu hymatebion i ymholiadau o’r fath, am resymau syfrdanol y cewch weld yn nhrydedd erthygl y gyfres hon.

Mae’r asesiad, ym mis Gorffennaf 2013, yn datgelu y gellid disgwyl effeithiau sy’n fwy na rhai sydd o bwysigrwydd lleol mewn pum maes gwahanol:

• Effaith weledol ar Barc Cenedlaethol y Bannau Brycheiniog
• Effaith sŵn ar y Parc Cenedlaethol
• Effaith olau ar y Parc Cenedlaethol
• Effaith ar fioamrywiaeth
• Effaith ar bridd uchel ei garbon

Ond llai na mis yn ddiweddarach, cynhyrchodd Cyfoeth Naturiol Cymru gytundeb a ysgubodd yr holl bryderon i’r neilltu. Mae’n syfrdanol o ddogfen, mor brin o fanylion, mor bitw ei rhesymeg a mor wan yr amddiffyn o’r amgylchedd yng ngwyneb datblygiad mor niweidiol. Er nad oes llofnod ar y fersiwn a gafwyd o dan ymholiad rhyddid gwybodaeth, cymeraf ar ddeall mai Graham Hillier, Cyfarwyddwr Gweithredol y De, a awdurdododd y caniatad.

Mae’r ddogfen hon yn neilltuol o bwysig. Cyn ei dyfodiad, mae’n debyg na fydde opsiwn gyda’r Gweinidog (Carl Sargeant) ond i alw’r cais i mewn oherwydd yr effeithiau mawr a amlinellwyd gan adroddiad manwl mis Gorffennaf. Ond mae Llywodraeth Cymru wedi defnyddio’r llythyr tair tudalen hwn i gyfiawnhau peidio galw’r cais i mewn:

…rydym wedi ein bodloni bod modd rheoli effeithiau amgylcheddol y cynllun hwn yn briodol fel, yn ein tyb ni, nad oes angen galw’r cais i mewn…

Pam ei bod yn broblem i ddefnyddio cytundeb fel yr un yma i wthio pryderon amgylcheddol i’r neilltu?

Yn gyntaf, dwi’n amau nad ydy defnyddio cytundeb o’r fath yn cydymffurfio ag arferion da ym maes cynllunio ac amddiffyn yr amgylchedd. Mae proses ynddo’i hun yn bwysig er mwyn sicrhau nad oes mantais (neu anfantais) i unrhyw ddatblygiad ar draul datblygiad arall, ac i wneud yn siwr bod pob datblygiad arfaethedig yn cyrraedd safonau sylfaenol. Mae’n debygol bod y cytundeb hwn wedi’i seilio ar fympwy aelod(au) staff yn dewis a dethol telerau ar gyfer y datblygwr penodol yma. Nid ar sail felly mai cynnal cyfundrefn cynllunio/gwarchod amgylcheddol cyson, cryf, dibynadwy.

Yn ail, mae’r weithred hon yn gynsail beryglus iawn. Pam dyle unrhyw ddatblygwyr yn y dyfodol pryderu am adroddiadau manwl, beirniadol gan swyddogion Cyfoeth Naturiol Cymru? I gyd sydd angen arnyn nhw yw mynychu cyfarfod gyda swyddogion penodol yn y sefydliad a – hei presto – dyma ddiflaniad yr holl bryderon amgylcheddol mewn cytundeb sydd â dim oll o fanylion ynghylch yr hyn y bydd angen i’r datblygwr ei wneud. Ac os nad ydy’r manylion yn y cytundeb, pwy fydde’n beio’r datblygwr petai’n tynnu nôl o addewidion melys a wnaethpwyd cyn llofnodi’r cytundeb?

Yn drydydd, mae’r cytundeb hwn yn debygol o atynnu pob math o ddatblygwr anfoesol i Gymru os bydd eisiau diwydiannau neu ddatblygiadau niweidiol i’r amgylchedd. Y neges ydy: diwydiannau anfoesol a rheibus Ewrop, dyma ni yng Nghymru yn barod i roi lloches i chi!

Ac yn olaf, ac efallai yn fwy difrifol na phopeth arall, gadewch i ni beidio anghofio nad cytundeb cyfreithiol mo’r cytundeb. Mae hynny wedi neilltuo’n benodol yng nghymal 3.2 y cytundeb. Dwi ddim yn gwybod pa statws sydd â’r cytundeb os nad yw’n gyfreithiol, ond mae’n debyg nad yw’n werth llawer iawn mwy na’r papur a sgrifennwyd arno.

Nid wyf eto wedi sôn am gynnwys y cytundeb. Ond dwi’n ofni bod problemau enbyd yn y manylder prin sydd ar gael, er bod pwrpas honedig y cytundeb:

…yw manylu’r ymrwymiadau i’w cyflawni, a’r gwaith sydd i’w wneud gan yr Ymgeisydd, er mwyn lleddfu pryderon Cyfoeth Naturiol Cymru ynghylch tirwedd, mawn a chynefinoedd bioamrywiaeth…

Er enghraifft, er mwyn lleddfu pryderon amgylcheddol ynghylch pridd uchel ei garbon, fe fydd y datblygwyr yn:

…lleihau allyriadau nwyon tŷ gwydr fel canlyniad o’r gweithgareddau tra’n gweithredu… osgoi amharu ar y mawn tra’n bosib… a gwneud yn iawn am golled mawn anochel trwy gwella cyefinoedd mawn eraill yn lleol/yng Nghymru

Hyn er mwyn gwneud yn dda am gloddio 500,000 – 700,000 m3 o fawn o’r rhostir. Dim rhagor o fanylion. Sut mae gwneud yn iawn am golled o’r fath? Gobeithio’n arw bod gyda Chyfoeth Naturiol Cymru yr arbenigedd i wybod. Oherwydd ym mis Gorffennaf, dyma oedd barn Cyfoeth Naturiol Cymru:

…rydym â phryderon ynghylch dilysrwydd y model a ddefnyddiwyd i gyfrifo’r allyriadau nwyon tŷ gwydr. Rydym o’r farn bod y model yn wallus a wedi dyddio. Rydym o’r farn bod y golled fawn hon yn bwnc pwysig sy’n torri ar draws caffael carbon, newid hinsawdd ac effeithiau ar yr ecosystem cyfan.

Roedd Cyfoeth Naturiol Cymru hefyd o’r farn bod y model yn amcangyfri’n rhy isel yr allyriadau CO2 tebygol.

Wrth drafod gwneud yn dda am golled cynefinoedd rhostir/mawn, mae’r cytundeb yn cynnig:

…gwella porfa a chynefin gerllaw… nid llai na 600 hectar a nid yn fwy na 800 hectar yn ystod oes y datblygiad…

Efallai bod y cynnig yma yn swnio’n hael i rai. Ond mae Cyfoeth Naturiol Cymru o’r farn bod:

Ardaloedd maint > 3x neu 4x yr ardal a gollir yn cyd-fynd â cheisiadau cynllunio diweddar sy’n effeithio ar gynefinoedd mawn tebyg.

Gan bod y datblygwyr yn bwriadu gosod concrit dros 236 hectar o rostir gan ei ddifetha am byth, dydy’r 600 hectar a gynigiwyd fel lleiafswm ddim yn cyrraedd y nod o bell ffordd.

Dylid nodi bod Prif Weithredwr Cyfoeth Naturiol Cymru, Emyr Roberts, yn disgrifio gwaith Graham ar y Cylchffordd Rasio – hynny yw, y cytundeb a’r argymhelliad i beidio â galw’r cais i mewn – fel “canlyniad da“.

Mae’r llythyr a anfonwyd at Lywodraeth Cymru oddi wrth Gyfoeth Naturiol Cymru, gan argymell peidio galw’r cais i mewn, yn sôn am:

…gwybodaeth sydd bellach ar gael i ni yn ogystal â’r hyn sydd i’w weld yn Annex I [y cytundeb]…

Nid oherwydd diffyg ymdrech ar fy rhan i, ond nad ydw i wedi gallu cael gafael ar y gwybodaeth ychwanegol a grybwyllwyd. Digon posib bod llawer iawn mwy o fanylion yn yr hyn nas ddatgelwyd, sydd gwirioneddol yn cyfiawnhau argymell peidio galw’r cais i mewn.

Ond os felly, pam nad ydy’r gwybodaeth hynny wedi dod i’r fei?

Nid Cyfoeth Naturiol Cymru sydd â’r bai i gyd fan hyn. Er fy mod i wedi methu dod o hyd i’r e-byst dadlennol o du Lywodraeth Cymru (roedd y llywodraeth o’r farn y bydde’n cymryd 5,152 awr i ddod o hyd i’r wybodaeth – sy’n codi cryn pryder ynghylch effeithlonrwydd y gwasanaeth sifil), mae’n anodd peidio dod i’r casgliad bod y llywodraeth wedi pwyso ar Gyfoeth Naturiol Cymru i ddod i benderfyniad cyflym parthed galw’r cais i mewn ai peidio:

• Ar 10 Mehefin 2013, gofynodd Mr Greg Matthews (Llywodraeth Cymru) am farn Cyfoeth Naturiol Cymru a ddylid galw’r cais i mewn ai peidio
• Ymatebodd Gyfoeth Naturiol Cymru ar 16 Gorffennaf, gan fynnu mwy o amser i ystyried y cais oblegid effeithiau mawr y datblygiad
• Ar 23 Gorffennaf gofynnodd Llywodraeth Cymru am eglurhad ar rai o’r materion a godwyd yn ymateb Cyfoeth Naturiol Cymru
• Ar 1 Awst, cadarnhawyd dyddiad cau ymateb am 9 Awst

Felly o ddyddiad ymateb gwreiddiol Cyfoeth Naturiol Cymru, rhoddwyd tair wythnos a thridiau iddynt ddatrys y pump problem y soniwyd amdani uchod. A hynny yn ystod amser gwyliau nodedig.

Ond bai pwy ydyw bod Cyfoeth Naturiol Cymru wedi ildio i’r fath bwysau? Cyfoeth Naturiol Cymru ei hun. Wedi’r cwbl, fel cadarnawyd gan neb llai na Phrif Weinidog Cymru, Carwyn Jones, mai sefydliad “annibynnol ar lywodraeth” ydy Cyfoeth Naturiol Cymru. Ac os nad oedd digon o amser i’r sefydliad hwnnw ddod i gasgliad gwyddonol, rhesymegol ynghylch dilysrwydd y cais cynllunio, fe ddyle ei uwch swyddogion wedi mynnu digon o amser i wneud y gwaith trylwyr oedd ei angen arnynt, yn hytrach na chytuno i ruthro ymlaen gyda phroses oedd yn amlwg yn hollol ddiffygiol. Plygu i’r drefn a wnaethant.

Mae’r annibynniaeth sefydliadol honno hyd yn oed yn bwysicach pan fo Llywodraeth Cymru wedi gwario £2 miliwn o bunnoedd er mwyn gwireddu’r cynllun hwn, a wedi addo £15 miliwn ychwanegol yn y dyfodol. Siawns bod y buddsoddiad wedi codi awydd ar Lywodraeth Cymru i gael yr ateb ‘iawn’ gan Cyfoeth Naturiol Cymru?

I gloi, efallai mae’n werth nodi dyfyniad anffodus gan Gweinidog Adnoddau Naturiol, Alun Davies, ym mhapur y South Wales Argus:

O du draw i Flaenau Gwent y daw gwrthwynebiad [i’r Cylchffordd Rasio], nad ydynt yn dod o Flaenau Gwent a nad oes dim diddordeb ganddynt ym Mlaenau Gwent. Mae fy nghyngor iddynt yw i’n gadael ni yn llonydd.

Yn sicr ddigon na ddyle unrhyw Aelod Cynulliad trio dwyn perswâd ar unrhyw un, o unrhyw ran o Gymru, i beidio cymryd eu rhan yn y drefn briodol ddemocrataidd o ymateb i ymgynghoriad. Yn bennaf oll, pan fydd y pwnc yn un dadleuol iawn, a chydag oblygiadau sydd yn llawer ehangach na rhai lleol yn unig, dyle fod yn croesawu mewnbwn o bob cornel o Gymru.

Pan fydd yr Aelod Cynulliad hwnnw yn Weinidog dros faterion amgylcheddol, ac yn noddi Cyfoeth Naturiol Cymru sydd â’r swyddogaeth o benderfynu a ydy cynlluniau fel y Cylchffordd Rasio yn amgylcheddol dderbyniol, mae ei gyngor hyd yn oed yn fwy amheus.